دیتاسنتر (Data Center) یا مرکز داده به مکانی گفته می‌شود که در آن سیستم هایی برای نگهداری اطلاعات تحت شبکه قرار گرفته است که به این سیستم ها نیز سرور می‌گویند.

هر مرکز داده دارای تعداد بسیار زیادی سرور های کامپیوتری و تجهیزات شبکه نیز می‌باشد که باید درکنار یکدیگر و بدون وقفه و به صورت مداوم به انجام اموری همچون دریافت، ذخیره‌سازی، پردازش و انتقال داده‌ها بپردازند.

محیطی که برای این مراکز در نظر میگیرند باید به صورتی باشد که تمام جوانب موردنیاز جهت در دسترس بودن مداوم سرور ها را داشته باشد. عوامل و سیستم‌های مختلفی در عملکرد صحیح سرور ها نیز دخیل هستند که ما در ادامه به طور خلاصه به اساسی‌ترین سیستم‌های موجود در محیط دیتاسنتر که می‌بایست همواره به شکل دقیق و بدون نقص به کار خود ادامه دهند نیز  اشاره خواهیم کرد.
این سیستم‌ها عبارتند از:

سیستم‌های امنیتی پیشرفته

از آنجایی که در دیتاسنتر اطلاعات هزاران کاربر وجود دارد، بنابراین وجود امنیت کافی در این محیط بسیار اهمیت دارد.

امنیت فضای دیتاسنتر به چند دسته‌ی مختلف از جمله امنیت نرم افزاری، امنیت سخت افزاری و امنیت فیزیکی که شامل:

• درب های ضد سرقت
• سیستم های کنترل تردد افراد مجاز
• عدم وجود پنجره در محل قرار گرفتن سرورها
• وجود دوربین های امنیتی با کیفیت و دارای زوم بالا

تقسیم می‌شود.

سیستم های اعلان و اطفای حریق

این سیستم از مجموعه‌ای از سنسور های تشخیص حرارت و دود تشکیل شده و نقشی مهم و اساسی در فضای دیتاسنتر را ایفا می‌کند و باید در صورت بروز حادثه به سرعت تشخیص داده و سریعا اطفای حریق صورت پذیرد تا از خسارت وارد شدن به سرور ها و دیگر قسمت های این مجموعه جلوگیری شود.

سیستم برق اظطراری (UPS و دیزل ژنراتور)

همانطور که گفتیم دیتاسنتر مکانی است که در آن تعدادی سرور قرار می‌گیرد که این سرور ها همیشه باید روشن  و همواره درحال انجام کار باشند. بینابراین باید شرایطی را فراهم کنیم که اگر به هر دلیلی برق مجموعه دیتاسنتر قطع شد، سرور ها خاموش و قطع نشوند. به همین خاطر برای مواجه نشدن با این مشکل بزرگ، از سیستم برق اظطراری استفاده می‌کنیم. سیستم برق اظطراری نیز شامل موارد زیر می‌باشد:

•  UPSباطری های یو پی اس(UPS) وظیفه‌شان این است که در هنگام قطع ناگهانی برق، برق مورد نیاز تجهیزات برای عدم خاموشی را فراهم می‌کند تا باعث جلوگیری از دست رفتن اطلاعات شود.

• دیزل ژنراتور
  

دیزل ژنراتورها از پرکاربردترین سامانه های برق اظطراری می‌باشد و نسبت به موارد مشابه سهولت کاربرد بیشتری دارند و به سرعت قابل استفاده هستند. این سیستم ها از طریق سوخت دیزل تولید برق نیز می‌کنند.

سیستم های خنک کننده

از دیگر اجزای مهمی که در دیتاسنتر که حائز اهمیت است سیستم خنک کننده نیز می‌باشد. از آنجایی که سرور ها 24 ساعته باید روشن باشند، به همین جهت گرمای زیادی توسط‌شان تولید می‌شود و این افزایش دما باعث اختلال در عملکرد سرور ها نیز می‌شود. بنابراین دمای دیتاسنتر باید توسط سنسورهای دما به درستی تسخیض داده شوند و سیستم های خنک کننده دمای محیط را کنترل و مدیرت کنند. طبق استاندارد های جهانی حداقل دمای مناسب برای دیتاسنتر 10 درجه سانتی‌گراد (50 درجه فارنهایت) و حداکثر دما 28 (82 درجه فارنهایت) درجه سانتی‌گراد می‌باشد و همچنین دمای نرمال برای عملکرد بهتر سرور ها 20 الی 21 درجه سانتی‌گراد (68 الی 71 درجه فارنهایت) می‌باشد.

از دیگر کاربرد های سنسور های تشخیص دما می‌توان به این موضوع اشاره کرد که در بعضی مواقع ممکن است سیستم‌های خنک کننده دچار اختلال شوند و در مدت زمانی کوتاه دمای محیط نیز بالا می‌رود. بالا رفتن دما در محیط دیتاسنتر باعث بروز اختلال و بالا رفتن سرعت لود سرور ها و در نتیجه کندی سایت کاربران نیز می‌شود که این مسئله برای کاربران چندان خوشایند نیست.
برای جلوگیری از این مسئله سنسورهای تشخیص دما باید در کوتاه ترین زمان این موضوع را تشخیص و هشدار داده و  تا مسئولین مربوطه سریعا نسبت به رفع این اختلال اقدامات لازم را انجام هند.

سیستم های مانیتورینگ

از آنجایی که وجود هر گونه مشکل در اتاق سرور باعث از کار افتادن سیستم‌ها و ایجاد خسارت های فراوان می‌شود و حتی ممکن است این خسارت در بعضی مواقع جبران ناپذیر باشد، بنابراین باید سیستم هایی تحت عنوان  سیستم های مانیتوریگ در نظر بگیریم تا به صورت لحظه‌ای و 24 ساعته تمام اطلاعات مورد نیاز جهت کنترل وضعیت سرور ها و وضعیت محیط از جمله میزان رطوبت محیط، دمای محیط، وجود دود، نشتی گاز، نشتی آب، ولتاژ برق و دیگر سیستم های موجود در مجموعه دیتاسنتر و همچنین نمایش راهرو ها و اتاق سرور ها توسط دوربین های مدار بسته جهت جلوگیری از ورود افراد غیرمجاز به این اتاق‌ها نیز در اختیار پرسنل مربوطه قرار دهند تا بتوانند در صورت بروز اختلال و مشکل به سرعت اقدام های لازم را انجام داده و از ایجاد خسارت های جبران ناپذیر جلوگیری شود.

لازم به ذکر است که تمامی سیستم های ذکر شده از ابتدا، به سیستم مانیتورینگ متصل‌اند و هر پیامی توسط هر کدام از این سیستم ها صادر شود، به سیستم مانیتورینگ ارسال می‌شود و از این طریق مسئولین مربوطه آن را مشاهده و نسبت به رفع آن اقذام می‌‌کنند.

همانطور که در ابتدای این مقاله گفتیم سیستم‌های زیادی در عملکرد صحیح یک دیتاسنتر سهیم هستند که باید بدون نقص کار کنند تا مجموعه دیتاسنتر عملکرد درستی داشته باشد. ولی ما به بررسی تعدادی از مهمترین سیستم‌های موجود در دیتا سنتر به طور خلاصه پرداختیم.

اکنون میخواهیم به برخی مسائل مهم موجود در یک دیتاسنتر استاندارد از جمله مسئله توسعه‌پذیری، مصرف بهینه انرژی و معرفی اجزایی مانند رک ، سقف کاب ، کف کاذب، لدر و سینی برای کابل کشی نیز بپردازیم.

توسعه پذیری

طراحی فضای دیتاسنتر باید به صورتی باشد که در آینده اگر بخواهیم آنرا توسعه دهیم، زیرساخت های لازم از جمله سیستم تهویه و خنک کننده، فضای موجود و قابل استفاده، تامین برق و … جهت انجام این امر را دارا باشد.

مصرف بهینه انرژی

دیتاسنتر مجموعه‌ای است که مقدار قابل توجهی انرژی الکتریکی مصرف می‌کند. بنابراین مصرف بهینه انرژی امری بسیار مهم نیز می‌باشد. استفاده از سیستم های روشنایی و یا سیستم‌های خنک کننده‌ی کم مصرف کمک بسیار زیادی در کاهش مصرف انرژی و در نتیجه کاهش هزینه‌ها نیز دارد.

اجزای تشکیل دهنده‌ی دیتاسنتر

رک

به محفظه‌ای ای که سرور و متعلقات آن مانند سوییچ، روتر، مودم، UPS و … در آن قرار می‌گیرد رک می‌گویند.
رک ها علاوه بر این که فضایی منظم برای در کنار هم قرار گرقتن همه این تجهیزات ایجاد می‌کنند نیز وظیفه محافظت از سرورها و جلوگیری از ورود ضربات و صدمات فیزیکی به سرور، و همچنین باعث تهویه هوا و خنک سازی بهتر سرورها و در نتیجه عملکرد بهتر سرورها نیز می‌شود.
واحد اندازه گیری رک یونیت(Unit) می‌باشد. هر یونیت تقریبا معادل 5 سانتی‌متر می‌باشد و اندازه رک‌ها اغلب بین 4 یونیت تا 47 یونیت می‌باشد.
رک‌ها به دو دسته رک‌های دیواری و رک‌های ایستاده تقسیم می‌شوند. رک‌ها دارای ارتفاع‌های مختلفی هستند که با توجه به نوع نیاز و متناسب با ارتفاع فضای دیتاسنتر ، رک موردنیاز را انتخاب می‌کنیم.

سقف کاذب

در اتاق سرور برای حفظ و نگهداری از سرورها، سوییچ‌ها، روترها و … از مواردی همچون سیستم‌های  اعلان حریق، اطفای حریق، دوربین‌های مدار بسته، شبکه برق، کابل برق، لوله تاسیسات و … استفاده می‌شود. این موارد ذکر شده از قسمت بالایی وارد اتاق شده و برای محافظت از آنها از سقف کاذب استفاده می‌شود.
سقف کاذب(تایل) های مورد استفاده در اتاق سرور در ابعاد 60*60 به صورت مشبک نیز می‌باشد.
از مزایای استفاده از سقف کاذب در اتاق سرور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زیبایی ظاهری
  به دلیل پوشاندن تمامی لوله‌های تاسیساتی و کابل‌ها
• پوشش کابل ها و ایمنی تاسیسات
  باعث عدم آسیب دیدگی و خوردگی کابل ها و لوله‌های تاسیساتی می‌شود
• قابلیت دسترسی آسان
  به دلیل استفاده از قطعات مشبک به کار رفته در سقف کاذب، هنگامی که نیاز به دسترسی به تاسیسات و یا کابل ها داشته باشیم می‌توان به سرعت و در کوتاه ترین زمان این قطعات را باز کرد
• امکان کابل کشی
  وجود سیستم‌های اعلان و اطفای حریق از موارد ضروری در اتاق سرور می‌باشد که وجود سقف کاذب باعث سهولت این امر می‌شود

همچنین این سقف های کاذب باید دارای ویژگی هایی همچون مقاومت بالا در برابر آتش، مقاومت در برابر رطوبت، آکوستیک بودن(عایق صدا) نیز باشد.

کف کاذب

کف کاذب به کف دومی گفته می‌شود که در ارتفاع مشخصی از کف اصلی سازه نصب می‌شود.
ارتفاع کف کاذب از کف اصلی بر اساس استاندارد های امروزی، 50 سانتی‌متر می‌باشد.
ساختار تشکیل دهنده تایل بسته به نوع کاربری آن متتفاوت است. تایل کف کاذب فولادی 60*60 می‌باشد و همانطور که از اسم آن پیداست جنس آن از فولاد با روکش PVC و HPL نیز می‌باشد.
از ویژگی های کف کاذب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عبور بخشی از کابل‌ها
• در زمان گسترش و اضافه کردن رک و سرور می‌توان به راحتی در کنار رک های قبلی فضای مورد نیاز را با حذف چند قطعه از این کف کاذب‌ها ایجاد کنیم و همچنین کابل‌های جدید اضافه شده برای ایجاد اتصالات سرور جدید را می‌توان از فضای بین کف اصلی و کف کاذب عبور داد و نظم و آراستگی اتاق سرور را حفظ نمود.
• مقرون به صرفه و قابلیت استفاده مجدد در زمانی که بخواهید از ساختمان فعلی به ساختمانی دیگر نقل مکان کنید

لدر و سینی برای کابل کشی

لدر و سینی کابل برای انتقال کابل‌های برق و کابل‌های شبکه از نقطه ورود به اتاق سرور تا محل نصب رک‌ها و UPSها استفاده می‌شود. لدرها و سینی‌ها بنا به محدودیت‌های اتاق سرور و چیدمان رک ها، ممکن است از بالای سقف کاذب یا از زیر کف کاذب عبور کنند. جنس لدر ها از ورق گالوانیزه و جنس سینی ها از ورق گالوانیزه و یا پی وی سی نیز می‌باشد.
از آنجایی که در این مجموعه حجم انبوهی از کابل ها را داریم و همچنین با توجه به وجود تجهیزات الکترونیکی و سرورها نیز باید برای مسیردهی مناسب و استاندارد، قبل از اجرای کف یا سقف کاذب، محل نصب لدر و سینی ها را برای کابل کشی تعیین و اجرا کنیم.