جوملا چیست؟ معرفی کامل Joomla و امکانات آن

جوملا چیست و چگونه ایجاد شد؟

جوملا یک سیستم مدیریت محتوای (CMS) رایگان و متن‌باز است. با استفاده از این پلتفرم می‌توانید وب‌سایت‌های پویا ایجاد کرده و آن‌ها را از طریق یک پنل مدیریتی با امکانات پیشرفته مدیریت کنید.

همچنین بخوانید : بهترین cms های 2025 

جوملا با زبان برنامه‌نویسی PHP نوشته شده و برای ذخیره داده‌ها به پایگاه داده متکی است که معمولاً MySQL می‌باشد، هرچند پایگاه‌های داده دیگری نیز قابل استفاده هستند. این پلتفرم به‌صورت متن‌باز ارائه شده و تحت مجوز GNU/GPL نسخه ۲ منتشر می‌شود.

جوملا در سال ۲۰۰۵ به‌عنوان یک انشعاب (Fork) از سیستم مدیریت محتوای دیگری به نام مامبو (Mambo) ایجاد شد. جدایی این دو پروژه منجر به انتشار نسخه اولیه جوملا در تاریخ ۱۶ سپتامبر ۲۰۰۵ گردید.

این نام از میان صدها پیشنهاد ارائه‌شده توسط جامعه کاربران انتخاب شد. «Joomla» در واقع نسخه‌ای آوایی از واژه «Jumla» در زبان سواحیلی است که به معنی «همه با هم» می‌باشد در واقع، این نام نشان‌دهنده‌ی تمایل تیم توسعه برای همکاری و ایجاد یک جامعه‌ی بزرگ و متحد است. در کنار سیستم مدیریت محتوا، که در ادامه این مقاله به آن خواهیم پرداخت، «Joomla! Framework» نیز وجود دارد. این فریم‌ورک PHP برای ساخت برنامه‌های وب و برنامه‌های خط فرمان طراحی شده است. سیستم مدیریت محتوا و فریم‌ورک به‌صورت مستقل از یکدیگر عمل می‌کنند.

نحوه عملکرد جوملا

اکنون که معرفی کوتاهی از جوملا ارائه دادیم، بیایید نگاهی بیندازیم به اینکه جوملا چگونه کار می‌کند و برای اجرا به چه چیزهایی نیاز دارد. جوملا یک سیستم مدیریت محتوا (CMS) است که به لطف قابلیت‌های از پیش‌تعریف‌شده در هسته اصلی، امکان ساخت وب‌سایت را برای ما فراهم می‌کند. علاوه بر قابلیت‌های پایه، می‌توان امکانات جوملا را با استفاده از افزونه‌ها و قالب‌ها—از جمله قالب‌ها و افزونه‌های سفارشی—گسترش داد. در ادامه، به بررسی این قابلیت‌ها می‌پردازیم و خواهیم دید که چگونه می‌توان آن‌ها را توسعه داد.

چند وب‌سایت از جوملا استفاده می‌کنند؟

بر اساس داده‌های وب‌سایت w3techs، در حال حاضر جوملا توسط ۲.۵٪ از وب‌سایت‌هایی که از سیستم مدیریت محتوا (CMS) استفاده می‌کنند و ۱.۷٪ از کل وب‌سایت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر بخواهیم مقایسه‌ای داشته باشیم، محبوب‌ترین CMS حال حاضر، وردپرس است که ۶۴.۳٪ از سایت‌های مبتنی بر CMS و ۴۳٪ از کل وب‌سایت‌ها از آن استفاده می‌کنند. در ادامه، نموداری را مشاهده می‌کنید که نرخ استفاده از سیستم‌های مدیریت محتوای محبوب را بر اساس داده‌های به‌روزشده در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد.

برای مشاهده برخی از وب‌سایت‌هایی که با جوملا ساخته شده‌اند، می‌توانید به بخش Showcase مراجعه کنید. این بخش یک فهرست از وب‌سایت‌هایی است که با استفاده از این سیستم مدیریت محتوا طراحی و پیاده‌سازی شده‌اند.

وقتی صحبت از انواع وب‌سایت‌ها می‌شود، جوملا می‌تواند برای طیف گسترده‌ای از کاربردها مورد استفاده قرار گیرد؛ از جمله:

• وب‌سایت‌های کسب‌وکارهای کوچک

• مجلات آنلاین

• فروشگاه‌های اینترنتی

• سایت‌های شخصی یا وابسته به سازمان‌های دولتی

• پرتال‌های مدارس، انجمن‌ها و سازمان‌های غیرانتفاعی

در سال ۲۰۲۱، جوملا موفق به کسب چندین جایزه از CMS Critic People’s Choice Awards شد، از جمله جوایز بهترین CMS متن‌باز و بهترین CMS رایگان.

پیش نیاز های جوملا

نسخه کنونی جوملا، نسخه ۴ (Release 4) است. بیایید بررسی کنیم که برای اجرا به چه پیش‌نیازهای فنی نیاز دارد:

نسخه PHP

• حداقل: 7.2.5

• پیشنهادی: 8.0

پایگاه داده

• MySQL 5.6 یا بالاتر

• PostgreSQL 11.0 یا بالاتر

وب سرور

• Apache 2.4 یا بالاتر

• Nginx 1.18 یا بالاتر

• Microsoft IIS 10 یا بالاتر

برای اجرای بدون مشکل جوملا، بهتر است از نسخه‌های پیشنهادی استفاده کنید تا حداکثر سازگاری و امنیت را داشته باشید.

ویژگی های جوملا

تا اینجا با جوملا و نیازمندی های فنی آن آشنا شدیم. اکنون بیایید نگاهی بیندازیم به ویژگی‌ها و امکانات این سیستم مدیریت محتوا.

ابتدا از منحنی یادگیری جوملا شروع می‌کنیم و سپس بررسی می‌کنیم که:

• چه قابلیت هایی به‌صورت پیش‌فرض در جوملا وجود دارد

• مدیریت محتوا در آن چگونه انجام می‌شود

• و چگونه می‌توان با استفاده از افزونه‌ها و قالب‌ها، آن را به‌صورت دلخواه سفارشی‌سازی کرد.

در ادامه، هرکدام از این بخش‌ها را به‌صورت جزئی‌تر بررسی خواهیم کرد تا ببینیم جوملا چه گزینه‌هایی برای طراحی و توسعه وب‌سایت در اختیار ما قرار می‌دهد.

کاربر پسندی و مستندات

جوملا طوری طراحی شده است که هر کسی بتواند بدون داشتن دانش قبلی در زمینه برنامه‌نویسی، یک وب‌سایت پویا بسازد.

در واقع، هدف تیم توسعه این پلتفرم این است که همه بتوانند به راحتی محتوای خود را منتشر کنند. بنابراین، استفاده از جوملا با یک منحنی یادگیری پیچیده همراه نیست.

برای یادگیری نحوه استفاده از این پلتفرم، می‌توانید به مستندات جامع و مفصل موجود در سایت Joomla.org مراجعه کنید.

علاوه بر این، می‌توانید روی پشتیبانی جامعه بزرگی متشکل از بیش از ۷۰۰,۰۰۰ کاربر در انجمن‌ها و فروم های مختلف حساب کنید. با کمک این انجمن‌ها می‌توانید پاسخ سوالات خود را دریافت کرده و هر ابهامی را برطرف کنید.

قابلیت های یکپارچه و مدیریت محتوا

در جوملا، محتوا به صورت مقالات (Articles) سازمان‌دهی می‌شود. شما می‌توانید انتشار مطالب را زمان‌بندی کنید، برخی مقالات را به عنوان مقالات ویژه انتخاب کنید و حتی بازه زمانی نمایش ویژه آن‌ها را تعیین نمایید. هر مقاله می‌تواند بخشی از یک دسته‌بندی (Category) باشد و دسته‌بندی‌ها نیز به صورت سلسله‌مراتبی سازمان‌دهی می‌شوند. شما می‌توانید دسته‌ها و زیر دسته‌های دلخواه خود را ایجاد کنید. نکته مهم این است که در نسخه‌های قبل از جوملا ۲.۵، سلسله‌مراتب محتوا شامل یک سطح اضافی به نام Sections بود. این بخش‌ها (Sections) شامل دسته‌بندی‌ها (Categories) می‌شدند و در نهایت مقالات در پایین‌ترین سطح این ساختار قرار می‌گرفتند.

از طریق پنل مدیریت می‌توانید منوهای مختلفی ایجاد کنید. علاوه بر منوی اصلی، می‌توانید منوی بلاگ یا منویی در بخش فوتر (پایین صفحه) بسازید.

علاوه بر منوها، با جوملا قادر خواهید بود ماژول‌ها (Modules) را به سایت خود اضافه کنید. ماژول‌ها در جوملا مشابه ویجت‌ها (Widgets) در اکوسیستم وردپرس هستند و به شما این امکان را می‌دهند که مواردی مانند پربازدیدترین یا جدیدترین مقالات، دسته‌بندی‌ها و موارد مشابه را نمایش دهید.

به یاد داشته باشید که با استفاده از ماژول‌ها نه تنها می‌توانید ظاهر سایت و بخش جلویی (فرانت‌اند) را مدیریت کنید، بلکه امکان سفارشی‌سازی بخش مدیریت (بک‌اند) را نیز دارید.

از طریق پنل مدیریت می‌توانید کاربران ثبت‌نام‌شده در سایت را مدیریت کنید و سطح دسترسی هر یک را تعیین نمایید؛ یعنی مجوزهایی که به هر کاربر اختصاص داده می‌شود.

در واقع، شما می‌توانید از سطوح دسترسی پیش‌فرض استفاده کنید یا اینکه سطوح دسترسی سفارشی با مجوزهای دلخواه خود ایجاد کنید تا کنترل دقیق‌تری بر فعالیت‌های کاربران داشته باشید.

با جوملا ۴ می‌توانید یک سایت چندزبانه ایجاد کنید. از طریق بخش مدیریت (بک‌اند) می‌توانید بسته‌های زبان را نصب کنید و از میان ۵۱ بسته زبان موجود، زبان‌های موردنظر خود را انتخاب نمایید.

پس از نصب بسته‌های زبان، با استفاده از یک پلاگین سیستمی می‌توانید محتوای سایت را بر اساس زبان فیلتر کنید و به این ترتیب، یک وب‌سایت چندزبانه ایجاد نمایید.

علاوه بر این، جوملا طوری طراحی شده است که امکان ساخت وب‌سایت‌های ریسپانسیو (واکنش‌گرا) را فراهم می‌کند، به‌طوری که سایت شما در دستگاه‌های مختلف مانند موبایل، تبلت و دسکتاپ به‌درستی نمایش داده می‌شود.

سئو (SEO)

جوملا این امکان را فراهم می‌کند که سایت خود را از نظر سئو بهینه‌سازی کنید. شما می‌توانید:

• تگ عنوان (Title Tag) و توضیحات متا (Meta Description) صفحات را شخصی‌سازی کنید

• از URLهای سئو-فرندلی (SEO-friendly URLs) استفاده کنید تا آدرس‌های سایت شما برای موتورهای جستجو بهینه باشند

علاوه بر این، با استفاده از افزونه‌ها می‌توانید نقشه سایت (Sitemap) ایجاد کنید. برای آشنایی بیشتر، راهنمای ما درباره‌ی ساخت نقشه سایت در جوملا را مطالعه کنید.

همچنین، با کمک یک پلاگین سیستمی می‌توانید مدیریت ریدایرکت‌ها (Redirects) را انجام دهید. امکان تنظیم ریدایرکت‌های ۳۰۱ به‌صورت تکی وجود دارد یا می‌توانید چندین ریدایرکت را به‌صورت گروهی وارد کنید.

قالب (Template)

در جوملا دو نوع قالب وجود دارد:

1. قالب‌های سایت (Site Templates): برای تغییر ظاهر و طراحی بخش فرانت‌اند (نمایش به کاربران) استفاده می‌شوند.

2. قالب‌های مدیریت (Back-end Templates): برای تغییر ظاهر پنل مدیریت (بک‌اند) به کار می‌روند.

در جوملا نسخه ۴.۰، قالب پیش‌فرض بخش فرانت‌اند Cassiopeia نام دارد. این قالب مدرن، سبک و ریسپانسیو است و پایه‌ای مناسب برای طراحی‌های سفارشی فراهم می‌کند.

شما این امکان را دارید که قالب‌های جدید نصب کنید یا قالب پیش‌فرض را تغییر دهید. همچنین می‌توانید قالب اختصاصی خود را از صفر طراحی کنید. جوملا این قابلیت را در اختیار شما می‌گذارد که با استفاده از ویژگی Template Override، تغییراتی را در قالب‌های موجود اعمال کنید.

با استفاده از Template Override، تغییرات شما در فایل‌های قالب به‌گونه‌ای ذخیره می‌شوند که با به‌روزرسانی جوملا، این تغییرات از بین نمی‌روند.

قابلیت Template Override در جوملا قابل مقایسه با قالب فرزند (Child Theme) در وردپرس است، که به شما اجازه می‌دهد قالب را تغییر دهید بدون اینکه با هر بار به‌روزرسانی، تغییراتتان از بین برود.

همچنین می‌توانید صفحاتی با چیدمان‌های جایگزین (Alternate Layouts) ایجاد کنید که متفاوت از چیدمان پایه‌ استفاده‌شده در کل سایت باشند. این قابلیت انعطاف زیادی در طراحی صفحات مختلف سایت به شما می‌دهد.

افزونه ها (Extensions)

در جوملا ۴، می‌توانید افزونه ها را مستقیماً از طریق پنل مدیریت نصب کنید. کافیست از فهرست موجود در دایرکتوری رسمی افزونه های جوملا (Joomla Extensions Directory) افزونه موردنظر خود را انتخاب کنید.

این روش به شما دسترسی مستقیم به تمام افزونه هایی می‌دهد که با نسخه نصب‌شده جوملای شما سازگار هستند، بدون نیاز به دانلود دستی یا آپلود فایل. این کار باعث می‌شود فرآیند نصب و مدیریت افزونه‌ها سریع‌تر و ساده‌تر انجام شود.

علاوه بر نصب افزونه‌ها از دایرکتوری رسمی، شما می‌توانید از طریق پنل مدیریت (Back-end) جوملا افزونه‌ها را به‌صورت دستی نیز نصب کنید؛ به یکی از روش‌های زیر:

• بارگذاری فایل ZIP

• نصب از طریق یک پوشه در سرور

• یا از طریق لینک مستقیم (URL)

افزونه‌ها در دسته‌بندی‌های مختلف قرار دارند و امکان افزودن قابلیت‌های متنوعی به سایت را فراهم می‌کنند. به‌عنوان مثال، می‌توانید:

• آیکون شبکه‌های اجتماعی اضافه کنید

• یا درگاه‌های پرداخت مختلف را برای فروشگاه اینترنتی خود ادغام نمایید

در دایرکتوری رسمی جوملا در حال حاضر ۵٬۹۳۷ افزونه ثبت شده است.

نکته مهم: در اکوسیستم جوملا، واژه افزونه (Extension) به همه موارد زیر اشاره دارد:

• کامپوننت‌ها (Components)

• ماژول‌ها (Modules)

• پلاگین‌ها (Plugins)

• قالب‌ها (Templates)

• بسته‌های زبان (Language Packs)

امنیت (Security)

در بسیاری از موارد، آسیب‌پذیری‌های مربوط به سیستم‌های مدیریت محتوا (CMS) ناشی از افزونه‌های شخص ثالث هستند، نه خود سیستم اصلی.

همان‌طور که هنگام صحبت درباره‌ی افزونه‌های وردپرس و قالب‌های نال شده اشاره کردیم، در جوملا نیز بسیار مهم است که نسبت به افزونه‌هایی که در سایت خود استفاده می‌کنید، دقت کافی داشته باشید.

جوملا به‌صورت منظم فهرستی از افزونه‌های آسیب‌پذیر را جمع‌آوری می‌کند و در صورت امکان، وصله‌های امنیتی (Patch) برای آن‌ها منتشر می‌نماید. در مواردی که وصله امنیتی در دسترس نباشد، توصیه می‌شود این افزونه‌های خطرناک را از سایت خود حذف یا غیرفعال کنید.

برای افزایش امنیت دسترسی

• از رمز عبور قوی استفاده کنید

• قابلیت احراز هویت دو مرحله‌ای (Two-Factor Authentication) را فعال نمایید

همچنین از بخش تنظیمات CMS می‌توانید گزینه‌ای را فعال کنید که استفاده از پروتکل امن HTTPS را در کل سایت اجباری کند. این کار باعث افزایش امنیت اطلاعات رد و بدل‌شده بین کاربران و سرور می‌شود.

جمع بندی

در این مقاله با عنوان جوملا چیست؟ بررسی کردیم که جوملا دقیقاً چیست و این سیستم مدیریت محتوا (CMS) چه امکاناتی را برای ساخت یک وب‌سایت پویا در اختیار ما قرار می‌دهد.

تا اینجا باید تصویری روشن از ویژگی‌های این پلتفرم، نحوه مدیریت محتوا و گزینه‌های متنوع سفارشی‌سازی آن به‌دست آورده باشید.

آیا پیش از مطالعه این مقاله با جوملا آشنا بودید یا این اولین باری است که درباره آن می‌خوانید؟
نظرات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.